මත්පැන් වළඳා වෙරි වී කසළ ගොඩකට වැටුණු බුද්ධ උපස්ථායක සාගත හාමුදුරුවෝ

මත්පැන් පානය කියන එක බොහොම විවාද සම්පන්න මාතෘකාවක්. මත්පැන් එහෙමත් නැත්නම් සුරාව හැදුණු හැටි ගැනත් මම එකෝමත් එක කාලෙක කතාවක් කිව්ව මතක ඇතිනේ.

ශරීරයට, පොකට් එකට මත්පැන් පානය හොඳ නැහැ කියලා කියන පිරිසක් ඉන්නවා වගේම මත්පැන් ටිකක් බොන එක සෞඛ්‍යයට ගුණදායක වෙනවා, පිරිමිකමේ සංකේතයක් කියන උදවියත් ඉන්නවා. එහෙම උදවියලුනේ මේ කවිය හැදුවා කියන්නේ.

සුරාවෙහි අගයත්

එහි ඇති මනා ගුණයත්

බොන සුදනෝ දනිත්

නොබොන අනුවණ දනෝ නොදනිත්

කවිය කොහොම වුණත් ඔය මත්පැන් බීලා මේ විදිහට කබරයා දාන එක නම් අන්තිම සවුත්තුයි

බුදුන් වහන්සේ දේශනා කරලා තියෙන්නේ මත්පැන් පානය සම්බන්ධව මේ වගේ අදහසක්

උම්මත්තා විගත ලජ්ජගුණා භවන්ති

දීනා සදා ව්‍යසන රෝග පරායනා ච

ජාතා භවේසු විවිධෙසු විරූපදෙහා

පීත්වා හලාහලවිසංව සුරා විපඤ්ඤා 

මේ ගාථාවේ තේරුම තමා නුවණ නැති තැනැත්තා කෑ සැටියේ මැරෙන විෂක් බඳු වූ සුරාව පානය කොට අනාගතයෙහි උන්මත්තක වන්නාහ. ලැජ්ජා ගුණය නැත්තෝ වන්නාහ. දිළින්දෝ වන්නාහ. සෑම කල්හිම නොයෙක් ව්‍යසන හා නොයෙක් රෝග ඇත්තෝ වන්නාහ. නොයෙක් ජාතිවල උපන්නාහු විරූප ශරීර ඇත්තෝ වන්නාහ කියන එක

මේ වගේ පදනමක් මත ඉදන් තමා ගිහියාගේ නිත්‍ය ශීලය වෙන පංචශීලයට "සුරාමේරය මජ්ජපමාදට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි" එහෙමත් නැත්නම් මදයට ප්‍රමාදයට හේතු වන සුරාමේරය පානයෙන් වැළකීම වූ ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි කියලා එකතු වුණේ.

එතකොට මත්පැන් පානයෙන් වැළකීම භික්ෂූන් වහන්සේටත් අදාළ බව වැටහෙනවානේ. ඒත් ඒ ආකාරයෙන් භික්ෂූන් වහන්සේලාට මත්පැන් පානය තහනම් කිරීම සිද්ධ වුණේ වෙනස්ම විදිහකට. ඒක මෙහෙමයි. 

බුදුන් වහන්සේ භික්ෂූන් වහන්සේලා උදෙසා ශික්ෂා පද පැනවීම කරලා තියෙන්නේ කිසියම් හේතුවක් පාදක කරගෙන. ඒ නිසා භික්ෂූන් වහන්සේලාට මත්පැන් පානය අකැප බව උන්වහන්සේ වදාරන්නේ සාගත කියන හාමුදුරුවෝ පාදක කරගත්තු සිද්ධියක් නිසා.

සාගත හාමුදුරුවෝ

සාගත හාමුදුරුවෝ කවුද කියන එක ගැන ටිකක් මුලින්ම කතා කරමු. සැවැත් නුවර බ්‍රාහ්මණ පවුලක ඉපදුණු සාගත කියන බමුණු කුමාරයා තරුණ වියට පත්වුණාම බුදු හාමුදුරුවන් සමීපයේ පැවිදි වෙනවා සාගත කියන නමින්ම. පැවිදි වෙලා ටික කාලෙකින්ම භාවනා කිරීමෙන් අෂ්ට සමාපත්ති උපදවා ගන්න සාගත හාමුදුරුවෝ සමත් වෙනවා.

බුදුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ උදෙසා උපස්ථායකවරයෙක් ස්ථීරව පත්කරගන්නේ වයස අවුරුදු 55 දී. ඒ දක්වා වරින් වර උන්වහන්සේගේ උපස්ථායක විදිහට කටයුතු කරපු භික්ෂූන්ගෙන් එක් අයෙක් වුණෙත් මේ සාගත හාමුදුරුවෝ. පස්සේ තමා ආනන්ද හාමුදුරුවන්ට අග්‍ර උපස්ථායක විදිහට බුදුන් වහන්සේ පත් කරන්නේ.

සාගත හාමුදුරුවන් කරපු දමනය කිරීමක් ගැනත් කියවෙනවා. දඹදිව අම්බතීර්ථය කියන ප්‍රදේශයේ මිනිස්සුන්ට විශාල නාගරාජයෙක්ගෙන් නිරන්තරයෙන්ම කරදර විඳින්න සිද්ධ වුණා. දවසක් බුදුන් වහන්සේ සමඟ මේ ප්‍රදේශයට වැඩම කරපු සාගත හාමුදුරුවන්ට මේ නාගරාජයා ගැන දැනගන්න ලැබිලා නාගරාජයා හිටිය ස්ථානයට සාගත හාමුදුරුවෝ වැඩම කළා.

සාගත හාමුදුරුවෝ දැකපු නාගරාජයා විෂ දුම පිට කරන්න පටන් ගත්තා. ඒ වෙලාවේ නාගරාජයාගේ විෂ දුමට වඩා ප්‍රබල විෂ දුමක් සාගත හාමුදුරුවෝ නිකුත් කරනවා. ඊළඟට නාගරාජයා කරන්නේ ගිනිජාලා පිටකරන්න ගත්තු එක ඒ අවස්ථාවේ සාගත හාමුදුරුවෝ කරන්නේ තේජෝ ධාතුවට සමවැදිලා ගිනිජාලා නිකුත් කරන්නට පටන් ගත්තු එක. අවසානයේදී නාගරාජයා දමනය වෙනවා වගේම බුදුන් සරණ යනවා. ඒ වගේමයි අම්බතීර්ථයේ ගම්වාසීන් ඊට පස්සේ කරදරයක් නැතුව තමන්ගේ කටයුතු කරගන්නවා

ඉතින් දැන් අද කතාවට ආවොත් දවසක් බුදුන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ භික්ෂු සංඝයා කොසඹෑ නුවරට වැඩම කරනවා. ඒ වෙද්දී කොසඹෑ නුවරවාසීන්ටත් බලවත් අම්බතීර්ථයේ නාගරාජයා බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සාගත හාමුදුරුවෝ දමනය කළා කියන කතා දැනගන්න ලැබිලා තිබුණේ. 

ඒක නිසා බොහෝ දෙනා සාගත හාමුදුරුවොත් එක්ක කතා බහ කරන්න පෙළඹුණා. ඒ අවස්ථාවේ මිනිස්සු කියනවා "ස්වාමීනි, ඔබවහන්සේ කැමති දුර්ලභ මොනවා හරි තියෙනවා නම් කියන්න. අපි ගෙනවිත් දෙන්නම් කියන්න" කියලා. සාගත හාමුදුරුවෝ ඒ වෙලාවේ නිහඬව හිටියත් එතන හිටිය ඡබ්බග්ගි භික්ෂු කණ්ඩායම කියනවා "දුර්ලභ, මන වඩන පානයක් වුණු කපෝතිකා කියන සුරාව සාගත හිමියන්ට පිළියෙල කරලා දෙන්න" කියලා

කොසඹෑ නුවරවාසීනුත් ඒක පිළි අරගෙන තමන්ගේ ගෙවල්වලට ගිහින් ඉක්මණින් කපෝතිකා කියන සුරාව පිළියෙළ කළා. පස්සේ දවසේ උදෑසන පිඬු සිඟා වැඩිය සාගත හිමියන්ට මේ කපෝතිකා සුරාව ඔවුන් පිළිගන්නනවා. 

බුදුන් වහන්සේත් සුරා පානය නොකරන්න ශික්ෂා පදයක් පනවලා නොතිබුණු නිසාත් ඒ සුරාව පිළිගත්තු සාගත හාමුදුරුවෝ හැම ගෙදරකින්ම ලැබුණු කපෝතිකා සුරාව පානය කරලා හොඳටම වෙරිවෙලා කෙලින් හිටගන්නත් බැරිවෙලා නගර දොරටුව ගාව තියෙන කුණු ගොඩකට වැටිලා විකාර දොඩව දොඩව හිටියා.

මේ අවස්ථාවේ එතනින් වැඩම කරපු බුදුන් වහන්සේ මේ කුණු ගොඩේ වැටිලා විකාර දොඩවමින් දගලමින් ඉන්නේ සාගත හාමුදුරුවෝ බව දැකලා සාගත හාමුදුරුවන්ව අනෙක් හාමුදුරුවරු ලවා විහාරයට ගෙන යනවා. විහාරයට අරගෙන ගිය සාගත හාමුදුරුවන්ගේ හිස බුදුන් වහන්සේ ඉන්න පැත්තට වෙන්න දාපු අනෙක් හාමුදුරුවරු සාගත හාමුදුරුවන්ට නිදාගන්න සලස්වනවා. ඒත් ටික වෙලාවකින් වෙරි මතින් දගලන්න ගත්තු සාගත හාමුදුරුවෝ බුදුන් වහන්සේ හිටිය පැත්තට කකුල් දිගු කරලා නිදාගන්න පටන් ගත්තා

මේ සිද්ධියත් එක්ක බුදුන් වහන්සේත් අනෙක් හාමුදුරුවරුත් අතරේ මේ වගේ සංවාදයක් ඇතිවෙනවා

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, මීට කලින් මේ සාගත හාමුදුරුවෝ මට ගෞරව සත්කාර කළා නේද ?

හාමුදුරුවරු : එහෙමයි ස්වාමීනි, මේ සාගත හාමුදුරුවෝ ඔබවහන්සේට ගෞරව සත්කාර කළා පමණක් නෙමෙයි ඔබවහන්සේට උපස්ථානත් කළා

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, දැන් මේ සාගත හාමුදුරුවෝ මට ගෞරව සත්කාර කරනවාද ?

හාමුදුරුවරු : ස්වාමීනි, සාගත හාමුදුරුවෝ මීට කලින් ඔබවහන්සේට ගෞරව සත්කාර කළාට දැන් එහෙම කරන්නේ නැහැ. දැන් මේ සාගත හාමුදුරුවෝ නිදාගෙන ඉන්නෙත් ඔබවහන්සේ දිහාවට කකුල් දිගු කරගෙන

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, මේ සාගත හාමුදුරුවෝ අම්බතීර්ථයේ නාගරාජයා දමනය කළා නේද ?
හාමුදුරුවරු : එහෙමයි ස්වාමීනි

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, දැන් මේ සාගත හාමුදුරුවන්ට නාගරාජයෙක් නෙමෙයි දිය නයෙක්වත් දමනය කරන්න පුලුවන්ද ?
හාමුදුරුවරු : ස්වාමීනී, මොන දමනය කිරීමක්ද ? වැටිලා ඉන්න හැටි දැක්කාමත් දුකයි

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, යමක් පානය කළාම පියවි සිහිය නැතිවී යනවා නම් විකාරයට පැමිණෙනවා නම් එය පානය කළ යුතුද ?
හාමුදුරුවරු : ස්වාමීනී, ඒ වගේ දේවල් පානය කළ යුතු නැහැ

බුදුන් වහන්සේ : මහණෙනි, මේ සාගත හාමුදුරුවෝ කරපු දෙය ඔහුට ගැලපෙන්නේත් නැහැ කැප වන්නේත් නැහැ. එය නොකළ යුත්තක්. මේ සාගත හාමුදුරුවෝ කිසිම ලැජ්ජාවක් බයක් නැතිව මත්පැන් පානය කලා. ඒක නොපැහැදුණු අයගේ පැහැදීම පිණිසත් පැහැදුණු අයගේ වැඩි දියුණුවටවත් හේතු වෙන්නේ නැහැ. 

මහණෙනි, ඒ නිසා අද පටන් භික්ෂූන් මත්පැන් පානය නොකළ යුතුයි. යම් භික්ෂුවක් මත්පැන් පානය කරනවා නම් පචිති වේය.

පචිති කියන්නේ භික්ෂු විනයේ දක්වන වැරදි වර්ගවලින් එක් වර්ගයක්. පචිති වුණාම ඒ සම්බන්ධව ඇවැත් දේශනා කරලා සංඝයාගෙන් සුදුසු දඬුවමක් ලැබුණාට පස්සේ ඒ වැරැද්දෙන් මිදිලා පිරිසිදු වෙන්න පුලුවන්

පහුවෙනිදා උදේ සුපුරුදු තත්වයට පත්වුණාට පස්සේ තමන් කලින් දවසේ හැසිරුණු හැටි අහලා ලැජ්ජාවට පත්වුණු සාගත හාමුදුරුවෝ බුදුන් වහන්සේගෙන් ඒ සම්බන්ධව සමාව ඉල්ලනවා. පස්සේ අප්‍රමාදීව භාවනා කටයුතුවල යෙදුණු සාගත හාමුදුරුවෝ අවසානයේදී රහත් තත්වයට පත්වෙනවා. 

 අවසානයේදී සැවැත්නුවර ජේතවනාරාමයේදී භික්ෂූන් වහන්සේලාට අග්‍රස්ථාන පිරිනමන අවස්ථාවේදී තමන්ගේ සාංසාරික ප්‍රාර්ථනාව පරිදිම තේජෝ ධාතු සමාපත්තියට සමවදින භික්ෂූන් අතර අග්‍රස්ථානය බුදුන් වහන්සේගෙන් සාගත මහ රහතන් වහන්සේට හිමිවෙනවා.

තේජෝ ධාතුවට සමවදිනවා කියන එකත් සරලවම පැහැදිලි කරන්නම්කෝ. තේජෝ ධාතුව කියලා කතා කෙරෙන්නේ උණුසුම කියන පදාර්ථය. ඒකේ ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්ත තමා සිසිලස. තේජෝ ධාතුව භාවනාවේ අරමුණක් විදිහට ගන්න භාවනානුයෝගියාට ඒ අනුසාරයෙන් සිත එකඟ කරගන්න පුලුවන්කම ලැබෙනවා වගේම තමන්ගේ අභිමතය පරිදි තේජෝ ධාතුව පාලනය කරන්නත් හැකියාව ලැබෙනවා.  ඒ යටතේ ගිනිජාලා මැවීම, ගිනිජාලා නිවීම, සිරුරෙන් ගිනි ජාලා නිකුත් කිරීම වගේ දේවල් කරන්න පුලුවන්. ඒ සඳහා තේජෝ ධාතුවට සමවදිනවා කියන්නේ ඒක තමා. 

මේ කතාව තියෙන්නේ මනෝරථපූරණීයේ පාචිත්තිය පාළි කොටසේ භික්ඛු විභංගයේ සුරාපාන වර්ගයේ සුරාපාන ශික්ෂා පදය කොටසේ

මේ ලිපිය ලියන්නත් කරුණු වගේම ඡායාරූප සපයා ගත්තේ ගයාන් චානුක විදානපතිරණ විසින් රචනා කරපු සාගත හාමුදුරුවෝ කෘතියෙන්. ඔහුටත් මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ කෘතිය සහ සාගල හාමුදුරුවෝ කෘති දෙක මට කියවන්න ලබාදුන් තුෂාන්ත [ජිලෙට්] අයියාටත් පින් සිදුවේවා

ප.ලි.: මීට කලින් ලියපු මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ සම්බන්ධ ලිපිය අයෙක් මුහුණුපොතේ පළ කර තිබුණා. එහිදී ඔහු එය උපුටා ගැනීමක් කියලා දක්වන්නවත් කාරුණික වෙලා තිබුණේ නැහැ. ඒ ගැන ඔහුට facebook message එකක් හරහා කිව්වාම අන්තිමට ඔහු කළේ මාව block කරපු එක. අවසානයේදී මේ ගැන මම facebook status එකක් විදිහට දාපුවාම ඒකට ප්‍රතිචාර දක්වපු ක්සැන්ඩර් අයියා ඇතුළු සයිබර් මිතුරන්ගේ කටයුතු නිසා ඒක උපුටා ගත්තු කෙනා මේ අඩවියෙන් ඒක උපුටා ගත්තු බව දක්වන්න කටයුතු කළා.  

ඒ ආකාරයෙන් උපුටා ගැනීම් කරන අයගෙන් කරන ඉල්ලීම තමා උපුටා ගැනීමක් කලා නම් ඒ බව සඳහන් කරන්න කාරුණික වෙන්න කියන එක තමා :)